با نام جدید مومبای (انگلیسی: Mumbai مراتی:मुंबई) پایتخت ایالت ماهاراشترا از مهمترین شهرهای کشور هند است.بمبئی در زبان هندی به معنای ساحل خوب است. این نام را، استعمارگران پرتغالی روی این شهر نهادند. در سال ۱۹۹۶ نام این شهر، به «مومبای» تغییر یافت که نام یکی از خدایان زن هندی است. اما در خارج از هند، این بندر بزرگ همچنان به بمبئی معروف است.
این شهر با وسعتی برابر ۶۰۳ کیلومتر مربع و جمعیتی بالغ بر ۱۳٫۳ میلیون نفر (درسال۲۰۰۶) یکی از چهار شهر بزرگ و پرجمعیت کشور هندوستان است. این شهر در غرب کشور هند در ساحل دریای عرب واقع شدهاست. بمبئی یکی از شهرهای بزرگ و پرجمعیت هندوستان و پایتخت تجارتی آن به شمار میرود.
شهر بمبئی بزرگترین بندر هند در ساحل غربی این کشور است. این شهر در واقع مرکز بانکداری، تجارت، مبادلات مالی، بازرگانی و صنعت کشتیسازی هند به شمار میرود. تمرکز امور اقتصادی و تجاری در بمبئی پس از استقلال هند نیز ادامه یافته و بعنوان شاهراه ارتباطی هند با ایران و جهان عرب اهمیت راهبردی خود را حفظ کردهاست. بندر بمبئی، بزرگترین مرکز تولید پارچههای پنبهای و فیلمهای سینمائی شبه قاره هند است و از این رو به «بالیود» نیز شهرت دارد.
در حال حاضر از بین جمعیت حدود ۷۰ میلیون نفری ایالت مهاراشترا بیش از ۲۰ درصد زیر خطر فقر زندگی کرده و خود بمبئی بزرگترین جمعیت کپرنشینان هند را در خود جای دادهاست. درآمد سرانه در هند حدود ۱۰۸۹ دلار میباشد لیکن ایالت مهاراشترا با داشتن بیشترین سهم در اقتصاد یک تریلیون دلاری هند رتبه یازدهم را در مقیاس درآمد سرانه در بین ایالتهای هند داراست. جمعیت شهر، همراه با حومههایش به حدود بیست میلیون نفر میرسد. شدیدترین جلوههای تضاد طبقاتی جامعه هند را میتوان در این شهر یافت. از یک سو صاحبان ثروتهای سرشار در این شهر زندگی میکنند و از سوی دیگر تودههای فقیری که حتی قادر به سیر کردن شکم خویش نیستند. بیش از نیمی از جمعیت شهر، در حصیرآبادها و حلبیآبادها به تیرگی روزگار میگذراند.
بمبئی از اتصال ۷ جزیره به یکدیگر در زمان حضور بریتانیا در هند به وجود آمدهاست. بسیاری از شهروندان هندی از ایالتهای مختلف به امید فرصتهای شغلی به این شهر مهاجرت مینمایند. از همین رو تعداد ساکنین این شهر در روز ۳ میلیون نفر بیش از ساکنین در شب برآورد میشود. در زمان استعمار انگلیس بر هند، بمبئی مرکز بخشهای اداری و حکومتی انگلستان در شبه قاره هند به شماره رفته و از نظر انگلستان «دروازه هند» بود.امروزه بمبئی یکی از مراکز بزرگ تجاری، فرهنگی و گردشگری هندوستان است.
دیدنی های بمبئی
1: دروازه هند (Gate of India):
این بنا، که بازمانده دوران استعمار انگلیس است، در سال ۱۹۲۴ به عنوان یادبود سفر جورج چهارم پادشاه انگلستان و همسرش ملکه ماری ایجاد شد. شاه و ملکه، در سال ۱۹۱۱ به بمبئی سفر کرده بودند. در سال ۱۹۴۸ استعمارگران انگلیسی خاک هند را از همین دروازه ترک کردند. با توجه به این سابقه تاریخی، دروازه هند یکی از محبوبترین محلها برای گردهمائی گردشگران خارجی است. دروازه هند، در عین حال در کنار هتل تاج محل واقع شده که محل اقامت خارجیهای ثروتمندتر است.
2: موزه پرنس ویلز
موزهای پرعظمت با آثاری درخورتوجه از دورانهای مختلف تاریخ و هنر هند همراه با نمونههایی از حیات وحش و آبزیان هندوستان است. این موزه بین سالهای ۱۹۰۴ و ۱۹۱۴ بنا گردید که در اثنای جنگ جهانی اول بهعنوان بیمارستان مورد استفاده قرار گرفت. معماری بنا به سبک گوتیک و از سنگ بازالت ساخته شدهاست. این بنا در میان باغ زیبائی تاسیس گردیدهاست که پس از مسافرت پرنس ولز در ۱۹۰۵ به هند بدین نام خوانده شدهاست.
3: ایستگاه ملکه ویکتوریا
بزرگترین ایستگاه قطار در بمبئی و یکی از بناهای دیدنی دوران استعمار بریتانیا است.این بنای زیبا بهعنوان نمونهکاملی از سبک گوتیک در معماری شناخته میشود و اکنون با تاسیسات جانبیاش و با نام «ترمینال چاتراپتی شیواجی» (یا CST) مورد استفاده عموم است و ایستگاه اولیه و اصلی قطارهای بیرون شهری و درون شهری بمبئی بهشمار میرود.
4:دادگاه عالی بمبئی
این بنا نمونهای عالی از معماری دوران استعمار بریتانیا در هند محسوب میشود.
5:موزه ویکتوریا
در سال ۱۸۶۲ قطعه زمینی به مساحت ۱۵ هکتار در کولابا جهت احداث باغ ویکتوریا اختصاص داده شد و در نوامبر ۱۸۷۲ به روی عمومی مردم گشوده شد. از آن زمان تاکنون ۷ هکتار دیگر نیز به این باغها اضافه شدهاست. باغ دارای معماری منحصر بهفرد و زیبایی میباشد که موزه ویکتوریا نیز در آن واقع شدهاست.
6:هتل تاج محل
هتل مجلل و مدرنی است که روبروی دروازه هند در منطقهٔ «کُّلابه» قد علم کرده است. این هتل یکی از بناهای زیبا و دیدنی بمبئی و هند به شمار میرود و محل اقامت گردشگران ثروتمندتر است. در رشته حملات نوامبر ۲۰۰۸ در بمبئی این هتل در کانون حملات تروریستی بود و خسارات قابل توجهی دید که به سرعت بازسازی شد.
7: دانشگاه بمبئی
ساختمان این دانشگاه قدیمی که در نزدیکی دادگاه عالی واقع شدهاست دیدنی است و از شاهکارهای معماری سبک گوتیک در بمبئی است. قسمت کتابخانه و برج ساعت آن نمونه کوچکی از برج بیگ بن لندن است.
8: مجموعه هنری جهانگیر
این گالری در ۱۹۵۲ توسط جامعه هنر بمبئی بنا گردید. امروزه به منظور نمایش آثار هنری برای همگان از آن استفاده میشود و مجموعا دارای چهار سالن نمایش است.
9: کتابخانه دیوید ساسون
کار احداث بنای کتابخانه در ۱۸۷۰ به پایان رسیدهاست. این بنا نیز در منطقه نزدیک دانشگاه بمبئی واقع است.
10: غار فیلها
یا غارهای الفانتا که آثار باستانی شگفت انگیزی در آنجاست. در جزیرهای به همین نام به فاصلهای حدود ۴۵ دقیقه با قایق یا کشتی تفریحی در جنوب بمبئی واقع شده که از طرف یونسکو بهعنوان میراث فرهنگی اعلام شدهاست.حرکت به سمت این جزیره که یه جزیرهٔ میمونها نیز شهرت دارد از دروازه هند و توسط قایق و کشتیهای کوچک صورت میگیرد.
11:حاجی علی درگاه
زیارتگاه و مسجدی است برای مسلمین که در میان دریا قرار گرفته و با مسیر پیاده روی به ساحل متصل است. این ساختمان در سال ۱۴۳۱م بنا شده و در ساحل ورلی واقع است. به طور معمول بیش از ۴۰۰۰۰ زائر در روزهای پنجشنبه و جمعه از این درگاه بازدید میکنند.
12:زیارتگاه بهرهها
مقبره دکتر سید ابومحمد طاهر سیف الدین پنجاه و یکمین دایی مطلق فرق بُهرهها در منطقه بندی بازار شهر بمبئی قرار دارد. دوره داعی وی ۵۳ سال بودهاست. بنای این مقبره در سال ۱۹۷۵ توسط یک معمار مصری تکمیل شده و تمام دیوارهها از سنگ سفید ساخته شدهاست. داخل این مقبره ۱۱۴ نوع «بسم الله الرحمن الرحیم» در سنگهای قیمتی مانند الماس، لول، مرجان و غیره نوشته شدهاست. شعرهای نوشته شده توسط دکتر طاهر سیف الدین که چند تا از آن بدون نقطه و بدون الف نوشته شده در دیوارهای مقبره کنده کاری شدهاست.
13: مارین درایو
همان گذرگاه دریایی که گذرگاهی ساحلی در کنار دریای عرب است. در دوره حکومت بریتانیاییها نام این جاده، گردنبند ملکه بود. در ساعات شب وقتی چراغها روشن میشود، این جاده شکل یک سینهریز مزین با جواهر را دارد.
14: خسروباغ
یکی از محلههای ویژه پارسیان هند است. به غیر اعضای جامعه پارسیان هند اجازه ورود به این مکان همچون سایر اماکن پارسیان داده نمیشود.
15: مغول مسجد
مسجد ایرانیان که به مغول مسجد مشهور است بهوسیله شخصی بنام مرحوم حاج محمد شیرازی بیش از ۱۵۰ سال قبل بنا شدهاست. وی که از تجار ایرانی مقیم بمبئی بودهاست، این مسجد را در محل امام باره رود نزدیک محله مسلمان نشین بندی بازار بنا نمودهاست. این مسجد یکی از مهمترین مراکز تشیع در بمبئی و حتی در هند محسوب میگردد. طبق وقفنامه موجود، متولیان این مسجد را اعضای خانواده نمازی شیرازی تشکیل میدهند و در گذشته پیوسته پیشنماز این مسجد نیز فردی ایرانی بودهاست. اما در حال حاضر اشخاصی از شهرها و ایالتهای مختلف هند این وظیفه را بعهده دارند. این مسجد دارای موقوفات و ساختمانهای متعددی است که پشتیبانی مالی این مکان بهشمار میروند.
16:چپاتی
تفریحگاهی است در کنار دریا که شبها مردم در این مکان جمع میشوند. خانوادهها با بچههایشان برای استراحت به آنجا میروند. در رو بروی «چپاتی» و در وسط آب دریا نزدیک به ساحل، یک «بُت» (صنم) بزرگی ساختهاند به عرض ۲ متر و ارتفاع چهار متر. نام این بت به زبان هندی «سَمَندَر کِی بَگوان» است. یعنی (خدای دریا). هندوها بر این اعتقادند که اگر کسی دچار غرق در آب شد این صنم یا «بُت» او را نجات خواهد داد. فقط همینکه شخص احساس غرق شدن نمود، سه بار این بت را بزبان هندی صدا کند: (بچاو، بچاو، بچاو)، بچاو در زبان هندی به معنای «مرا نجات بده» است. البته قبل از ورود به آب دریا شخصی که موکل این صنم «سَمَندَر کِی بَگوان» است راهنماییهایی به مردم مخصوصا کودکان مینمای
17: پارک کملا نهرو
پارک زیبایی است بر فراز تپه مالابار که مساحتی افزون بر ۴۰۰۰ متر مربع دارد و به افتخار همسر جواهر لعل نهرو٬ نخستین نخست وزیر هند پس از استقلال٬ نام گذاری شده است.
18: بازار کَرافت مارکت
یکی از قدیمیترین بازارهای بمبئی است.این بازار در کنار دیگر بازارهای سنتی و انبوه فروشگاههای بزرگ و چند ملیتی امروزی، هنوز رونق خود را حفظ کردهاست.
19: بازارهای بمبئی
افزون بر بازار تاریخی کرافت مارکت در شهر بمبئی بازارهای متعددی وجود دارد که اغلب به فروش منسوجات، پوشاک، صنایع دستی، مصنوعات و زیورآلات طلا و نقره و غیره در این شهر بزرگ، پرجمعیت و پر رونق اشتغال دارند.مانند بهیندی بازار، بازار کُلابه و بازار بندیرا. شهر بمبئی به عطر «دهن العود»، «عود»، «صندل»، «مسک» و «عنبر» مشهور است.همچنین انبوه بازارهای مدرن و فروشگاههای برندهای مشهور جهانی در این شهر به فراوانی یافت میشوند.افزون براین هماکنون بسیاری از مراکز جدید و ساختمانهای نوین جزو دیدنیهای این شهر بزرگ بهشمار میروند.
*************************************
برای اطلاعات بیشتر با سرکار خانم فیروزی تماس حاصل فرمایید.